Iedereen heeft een andere verbrandingsmotor

In zijn carrière als topatleet is Kamiel Maase altijd heel goed in staat geweest eigen keuzes te maken. Sinds acht jaar stuurt hij bij NOC*NSF het programma Sport science & innovation aan en houdt zich daarin bezig met innovatie in de topsport. ‘Zelf heb ik nooit een teammanager gehad,’ vertelt de nationaal recordhouder op de 5, 10 en 30 kilometer plus de marathon. ‘Of iemand die mijn spullen klaar legde.’ Kamiel vindt dat we topsporters niet teveel moeten pamperen: ‘Idealiter voeden we sporters op om goede keuzes te maken en hun eigen verantwoordelijkheid te pakken.’ Hij is daarvan zelf een goed voorbeeld omdat hij naast zijn sportcarrière drie universitaire studies afrondde, waarvan twee cum laude. ‘Dat heb ik allemaal zelf geregeld.’

Volgens Kamiel hangt het van het type sport af hoe ver zelfsturing kan gaan. ‘Je kunt in een teamsport niet een groep autonome eigenwijze knakkers hebben die allemaal een andere kant op willen. Maar stel dat er iets niet lekker loopt in de teamdynamiek en een speler staat op om dat te regelen. Dan hoeft de coach niet in te grijpen en daar wordt de ploeg alleen maar sterker van.’

Kamiel Maase, Performance Manager Sport Science & Innovation bij NOC*NSF

Aan de andere kant is ook niet ieder type sporter even zelfstandig. ’Er zijn volgzame teamsporters, volledig solistische opererende windsurfers, wielrenners of hardlopers en alle smaken er tussenin.’ Sturen op autonomie bij sporters is deels nog onontgonnen gebied, aldus Kamiel. ‘Binnen ons team spreken we over ‘prestatiegedrag’ en dat omvat veel meer disciplines dan alleen sportpsychologie. Het gaat ook om leefstijlcoaches, die jonge sporters helpen hun draai te vinden, bewegingswetenschappers, klinisch psychologen en uiteindelijk psychiaters.’

Kristalhelder doel

Zelfsturing is niet alleen voor sporters een belangrijk thema, maar ook voor de medewerkers van de organisatie. Kamiel: ‘We moeten veel doen met een kleine club mensen. Medewerkers moeten durven uitgaan van eigen kunnen en niet meteen alles vragen. Ook fouten maken is toegestaan, binnen bepaalde kaders uiteraard. Uiteindelijk worden we afgerekend op prestaties en niet op aanwezigheid. Thuiswerken is geen enkel probleem en er is voor sommige werknemers ook geen vakantieregistratie meer. Bij die collega’s wordt eerder af en toe geïnformeerd óf ze wel met vakantie gaan.’

Of de aanpak van NOC*NSF in elke organisatie is toe te passen hangt deels af van het type werk. De omstandigheden in een fabriek zijn anders dan bij een dienstverlener. Daarom is sturen op zelfstandigheid voor NOC*NSF relatief makkelijk, denkt Kamiel. ‘In de topsport hebben we een kristalhelder doel; namelijk medailles pakken. Dat geldt voor sporters, trainers, coaches, diëtisten, psychologen enzovoorts. Zelfstandig opereren werkt goed als het doel breed gedragen is en als er geen discussie is over de strategie om het doel te bereiken.’

Eigen keuzes maken

De zelfsturende aanpak is ook terug te zien in de keuken van het topsportrestaurant op Sportcentrum Papendal. Chef-kok Erik te Velthuis streeft naar openheid over voeding. Gasten kunnen koks direct aanspreken, bijvoorbeeld wanneer ze hun sperzieboontjes langer gegaard willen hebben. In dit restaurant kijkt niemand daar gek van op. Erik traint en selecteert zijn twaalfkoppige koks-team onder andere op hun communicatieve vaardigheden, om drempels weg te halen voor sporters die hun individuele wensen kenbaar willen maken. Erik: ‘Je moet niet via officiële kanalen het menu willen veranderen, maar dat meteen in contact met de sporters aanpakken.’

Chef-kok Erik te Velthuis

De presentatie van de etenswaren en de routing langs de buffetten helpen mee om gezonde keuzes te maken, aldus Erik. Een deel van het aanbod is te zien in het ‘herstel-koelvak’ waarin sportkwarkjes en sportrepen aantrekkelijk liggen uitgestald naast shakes en salades. De eiwit- en koolhydraten-samenstelling van deze producten zijn speciaal afgestemd op het herstel van de sporter na een grote inspanning. Ook de prijsprikkel werkt. ‘Je mag best een colaatje kopen, maar een gezond sapje kost je veel minder.’

Op alle mogelijke manieren verspreidt Erik met zijn team kennis over voeding. ‘We gaan naast de sporters staan en stellen hen in staat eigen keuzes te maken, maar we dicteren niet “doe dit of doe dat”. Als ze één keer per week een schransdag willen hebben: prima. Ze kunnen zelf uitrekenen wat dat voor het menu op andere dagen betekent.’ Bij het balanceren van het menu helpt de Papendal Voedingsapp. Daarin ziet de sporter de voedingswaarden van alle gerechten en drankjes die hij afrekent met zijn pasje. Dat maakt eetpatronen zichtbaar die kunnen uitnodigen om het gedrag aan te passen. Erik is ervan overtuigd dat voeding voor sporters steeds verder gepersonaliseerd zal worden: ‘De tijd dat alle volleyballers of een team handballers precies dezelfde maaltijd voorgeschoteld krijgen is nu al voorbij. Iedereen heeft een andere verbrandingsmotor. Dus kan men zelf keuzes maken wat en hoeveel op te scheppen uit het buffet.’