Wat is de invloed van eigen regie op gezondheid?

Machteld Huber is arts, onderzoeker en oprichter van Institute for Positive Health. Na vier keer ernstig ziek te zijn geworden, kwam Machteld er uit eigen ervaring achter dat we kansen laten liggen om mensen gezonder te maken en beter te laten herstellen van ziekten. Het werd haar persoonlijke missie om deze kansen verder te onderzoeken. Toen ze aan haar onderzoek begon was de tijd nog niet rijp voor het resultaat. Maar 30 jaar later, na een artikel in het NRC, ontdekte iedereen wat Machteld al lange tijd zag: gezondheid gaat om meer dan de afwezigheid van ziekte en klachten. Elementen als veerkracht, zingeving en zelfmanagement spelen ook een grote rol. Daarom heeft ze Institute for Positive Health opgericht met als missie om de kennis over ‘Positieve Gezondheid’ met anderen te delen.

Van gezondheid naar ‘positieve gezondheid’

‘Volgens de World Health Organisation is de definitie van gezondheid een toestand van compleet welbevinden - lichamelijk, psychisch en sociaal - en niet alleen de afwezigheid van ziekten en gebreken. Toen ik het lang geleden hoorde, vond ik het prachtig. Maar als je er goed over nadenkt vraag je je af wie daar nou echt aan kan voldoen. Daarom heb ik gewerkt aan een nieuwe omschrijving van gezondheid: ‘health as the ability to adapt and self-manage in the face of social, physical and emotional challenges.’ Dit gaat dus niet alleen om je goed voelen, maar ook om je vermogen om met uitdagingen op die terreinen om te gaan en daar je eigen regie in te voeren. Hiermee wordt niet bedoeld dat je het allemaal maar zelf uitzoekt. Anderen kunnen je hierbij helpen, maar wel met het gevoel dat je op je eigen manier je leven kan indelen. Dit gevoel van eigen regie is cruciaal voor je gezondheid.’

De bouwstenen van veerkracht

In Machtelds nieuwe omschrijving van gezondheid, zien we de ability to adapt terug. Dit is je veerkracht, het zoeken naar een vorm om met veranderingen om te gaan op jouw manier. Maar hoe zorg je voor een goede veerkracht? Machteld: ‘De voorwaarden voor veerkracht zijn comprehensibility (je begrijpt de situatie), manageability (je kunt zelf keuzes maken) en meaningfulness (je hebt een vorm van zingeving in je leven). Veerkracht is eigenlijk: niet opgeven. We gaan allemaal om de zoveel tijd kopje onder, maar dankzij veerkracht kom je weer met je neus boven water. Iedereen doet dit op z’n eigen manier. Voor eigen regie is het belangrijk dat het vanuit jou komt en het je niet wordt opgelegd.’

Maar in bedrijven moeten dingen soms gewoon, toch? ‘Ja dat klopt, je werkt nu eenmaal in een bepaalde bedrijfsstructuur. Maar als je het werk alleen maar doet omdat je het moet doen, raak je uitgeput. Dus waar wij op uit zijn met Positieve Gezondheid is van het ‘moeten’ ‘willen’ maken. Het helpt als je begrijpt waarom je het werk moet doen. Als je je kunt vinden in het doel van de organisatie en dit doel overeenkomt met je intrinsieke motivatie, heb je minder kans om ziek te worden en dat versterkt je veerkracht.’

Begrijpen, willen en managen

‘Voor je gezondheid is het belangrijk om naar alle aspecten van je leven te kijken. Hoe gaat het lichamelijk met je? Heb je veel sociale contacten? Kan je genieten van dingen? Dat zijn vragen die zijn opgenomen in het gespreksinstrument van Positieve Gezondheid (een vragenlijst die je zelf kunt invullen op MijnPositieveGezondheid.nl). Het is belangrijk om om de zoveel tijd naar al die aspecten in je leven te kijken. Wat is voor jou belangrijk en wat wil je veranderen? Op deze manier ga je op zoek naar wat je wilt en dus niet alleen naar wat je moet. Denk daarbij in haalbare stapjes. Dit kan bijvoorbeeld gewoon je huis opruimen zijn of gezonder gaan eten. Door hiermee aan de slag te gaan, krijg je meer grip op je leven en dat is de eerste stap naar meer veerkracht. Dit doe je door aan kleine facetten van je gezondheid te werken, zo krijg je vanzelf het gevoel dat je meer in balans bent.

Het invullen van de vragenlijst geeft je inzicht in hoe het staat met je gezondheid en als je op zoek bent gegaan naar wat voor jou belangrijk is,  je zingeving of meaningfulness, is het tijd voor actie. ‘Nu kijk je eigenlijk naar hoe je dit wil gaan doen, de manageability. Wat veel professionals in de zorg of HR doen, is adviseren wat de ander moet doen. Dit is hun valkuil. Je moet juist iemand bevragen. Vraag wat er voor diegene belangrijk is. Als je dat weet kun je vragen wat diegene hier zelf aan kan doen. En waar kun je hem of haar bij helpen? Laat de medewerker wel altijd ook zelf iets doen. Want zo gaat die ander eigen regie ervaren. En als iemand het wil, houdt hij of zij het ook vol. Als iemand alleen iets moet, gaat het na een tijdje mis. Je bent erop uit om de ander te laten ontdekken wat hij of zij wil. Zelfs al begint iemand maar met het aanpassen van één aspect in zijn of haar leven, dan kan het al effect hebben op alle andere aspecten. Zo kan een opgeruimd huis iemand ook helpen om meer rust te vinden in zijn werk of relatie. Ze gaan zich overall beter voelen.’

Meer dan de deur op een kier

Om medewerkers te helpen met het proces, is het belangrijk voor hen om te weten dat ze met iemand kunnen praten. Machteld: ‘Dit is bij voorkeur niet hun leidinggevende, want de aspecten van het leven waar Positieve Gezondheid over gaat kunnen vrij intiem zijn. Medewerkers moeten zich vrij voelen om hierover te kunnen praten. Het kan zo zijn dat iemand een drankprobleem heeft, in een scheiding ligt of schulden heeft. Dit wil je niet altijd aan je leidinggevende vertellen. Bedrijven kunnen ook iemand van buitenaf inhuren.’ 

Hoeveel gesprekken moeten er gevoerd worden? ‘Voor medewerkers is het belangrijk om hier een keer per jaar of vaker mee bezig te zijn. Op deze manier kun je uitval vaak voorkomen. Het is dus belangrijk om breder te kijken naar alle aspecten van iemands leven. Heel vaak wordt er alleen maar naar bepaalde stukjes van iemands leven gekeken zoals iemand die tijdelijk stress ervaart, last van zijn of haar rug heeft of zich vermoeid voelt. Maar dan kan het zo zijn dat het echte probleem zich op een heel ander gebied voordoet. Daarom is het belangrijk dat je dit soort gesprekken voert en blijft voeren. Het gesprek moet gevoerd worden met iemand bij wie hij of zij zich veilig voelt. In sommige organisaties worden deze gesprekken wel met leidinggevenden gevoerd. Vaak zijn dit bedrijven met een bedrijfscultuur die gebaseerd is op vertrouwen.’

Goed voorbeeld, doet goed volgen

‘Om eigen regie binnen een bedrijf mogelijk te maken, helpt het wanneer een leidinggevende zelf ook bezig is met Positieve Gezondheid en zijn of haar veranderwensen in het leven. Het is namelijk geen trucje dat je op een ander toepast: je moet het ook zelf doen! Mensen voelen vaak aan of je hier zelf ook mee bezig bent of niet. Door hier zelf mee bezig te zijn, geef je een medewerker een veiliger gevoel. Ook creëer je zo een sfeer waardoor mensen het werk meer gemotiveerd willen doen in plaats van dat ze voelen alsof ze zaken moeten doen. Daarnaast is het ook belangrijk dat medewerkers de visie en missie van een bedrijf kennen. En dat mensen dus begrijpen dat ze hieraan meewerken. Als je als leidinggevende kan waarmaken dat medewerkers de missie en hun taak daarin begrijpen, kan je de gesprekken over hun gezondheid ook zelf voeren.’

Idealiter hebben medewerkers het gevoel dat ze de ruimte hebben om aan zichzelf te mogen werken. Machteld: ‘Daar is vertrouwen voor nodig vanuit de leidinggevende. Vertrouwen van een leidinggevende in combinatie met zingeving van een medewerker is dé perfecte combinatie voor eigen regie. Bij vertrouwen hoort transparant zijn, het gemeenschappelijk belang duidelijk maken en mensen betrekken. Vertrouwen is onderdeel van een bedrijfscultuur die eigen regie mogelijk maakt. Bedrijven met zo’n cultuur kijken niet meer alleen naar de cijfers, maar ook naar de gezondheid van het bedrijf. Gezondheid die om meer gaat dan de afwezigheid van ziekte en klachten.’

Het Institute for Positive Health werkt aan Positief Gezond Werkgeversschap. Kijk voor meer informatie hierover op www.iph.nl.